“Hayır” Demeden Ebeveynlik Yapmak: Sağlıklı Sınır Koymak

Çocuğun ihtiyaçları gözetilerek uygun şekilde çizilen sınırlar, ebeveynlik sürecinin doğal bir parçasıdır ve çocuğun güvenliği ve duygusal gelişimi için gereklidir. Doğduğu andan itibaren tüm çocuklar, büyük bir merak ile çevreleriyle ilişki kurar, yaşamı deneyim yoluyla keşfederler. Sınırları belirsiz bir dünyada gerçekleşecek deneyimler çocuklar için fiziksel ve duygusal açıdan bazı riskler barındırır. İşte bu nedenle, çocukların içerisinde güvende hissedecekleri, sınırları olan bir alana ihtiyaçları vardır. Peki çocukları gözeterek sınır koymak neye benzer ve bu sınırların faydaları nelerdir?

Sağlıklı sınır çizmek ne demektir?

Çocuğa sınır çizmek şefkatsizlik ve katı bir tutum sergilemek anlamına gelmez. Çocukla sınırların karşılıklı iletişime dayalı şekilde, kendini güvende hissettirerek gerçekleştirilmesi anlamına gelen pozitif bir süreçtir. Çocuklar, bu yolla kendi ihtiyaçlarını, haklarını ve özgürlüklerini kavrar, süreç sayesinde duygusal ve fiziksel olarak güvenli bir alan içerisinde büyür ve günlük hayattaki toplumsal kurallara bu sağlıklı sınırlarla hazırlanırlar.

Çocuklara sağlıklı sınır çizmenin önemi

Daha önce hiç gitmediğiniz bir adrese haritasız, sizi yönlendiren bir rehber ya da uyarı işareti olmadan gitmeye çalıştığınızı düşünün. Bilgisizlik ve belirsizlik muhtemelen zorlu ve stresli bir yolculuk geçirmenize neden olacaktır. İşte çocukların da bazı davranışları neden yapmamaları gerektiğini öğrenmek için bir rehbere, onları bilgilendirecek uyarı işaretlerine ihtiyaçları vardır. Çocuklar, sağlıklı sınırlar sayesinde hangi davranışların güvenli, hangilerinin riskli olduğunu, davranışları karşısında hangi sonuçlarla karşılaşabileceğini öğrenmiş olur.

Sağlıklı sınır çizmenin çocuk için faydaları nelerdir?

Sağlıklı sınırlar koyabilme becerisi: Sınırlar çocukları hem fiziksel hem de psikolojik anlamda güvende hissettirir. Gelecekte kendi çevresine de sağlıklı sınırlar koyabilme becerisi geliştiren çocuklar haklarını bilir, rahatlıkla ifade eder ve koruyabilir. Bu da güçlü bir özgüven ve özsaygı geliştirmelerine yardımcı olur.

Sorumluluk alma: Sağlıklı sınırlar, çocuğun karar vermesini teşvik eder. Her zaman bir seçim şansı olduğunu bilen çocuk, belirli sınırlar içerisinde kendi kararlarını verebilir ve davranışlarının sorumluluğunu alabilir.

Psikolojik dayanıklılık: Sınırların varlığı, çocuğun duygusal olarak istikrarlı olmasına yardımcı olur ve stresle başa çıkma becerilerini geliştirir.

“Hayır” demeden sağlıklı sınırlar nasıl konabilir?

Çocuklara sağlıklı sınırlar koyarken ebeveynin çocuğun ihtiyacının ne olduğunu fark etmesi, çocuğun o davranışı neden yaptığını anlaması, çocuğun duygusunu görmesi ve koşulsuz kabul etmesi bu sürecin en kritik aşamalarıdır.

Örneğin, istediği oyuncak alınmadığı için alışveriş merkezinin ortasında ağlayan, bağıran, eşyaları dağıtan bir çocuk düşünelim.

Çocuğa emir cümleleriyle yaklaşmak, “Hayır” diyerek diyalogu sonlandırmak yerine, öncelikle duygusunu görmek, ona şefkatli bir ses tonu ve beden dili ile yaklaşmak ve sakinleşene kadar yanında olduğunu hissettirmek, yani çocuğun ihtiyacını ve seçme şansını gözeterek sınır koymak önemlidir.

Sağlıklı sınır çizmek çocuğa hangi kazanımları sağlar?

Her isteği karşılanan çocuğun sosyal alanda nasıl davranması gerektiğini öğrenmesi zordur. Sınır koymak, çocuk için onaylanmayan bir davranışın neden yanlış olduğunu öğrenme fırsatı yaratır ve onu sosyal hayata hazırlar.

Sınır koymak, çocuğun başkalarının sınırlarına saygı göstermesini sağlar.

Sağlıklı sınır çizme sürecinde aksi durumda onun için kaotik ve stresli olabilecek bir dünyada güvende hissetmesi sağlanmış olur.

Sağlıklı sınır çizerken dikkat etmeniz gerekenler

Ebeveynlerin sınır koyarken öncelikle amaçlarının ne olduğunu, bu sınırı koymaya gerçekten ihtiyaçları olup olmadığını, söz konusu sınırın çocuğun ihtiyacına ve doğasına uygun olup olmadığını detaylıca düşünmesi çok önemlidir.

Sınır koymaya karar verildiğinde ise aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:

• Açık ve net olun: Sınırlar konusunda ebeveynler net ve tutarlı olmalıdır. Çocuğa ne yapabileceğini ve ne yapamayacağını açıkça belirtmek önemlidir. Anlaşmalar esneyebilir ve çocuğun ihtiyacına göre düzenlenebilir, önemli olan tüm süreçte çocukla açık bir iletişim kurmaktır.

• Neden belirtin, açıklama yapın: Sınır koyarken nedeni de mutlaka çocuğa açıklanmalıdır. Bu açıklama, sakin bir şekilde, çocuğun boy hizasına gelerek ve göz teması kurarak yapılmalı, nedenler çocuğun yaşına uygun bir şekilde, sevgi dolu bir dille aktarılmalıdır. Örneğin, “Ağladığın için üzgünüm, seni seviyorum, ancak bu oyuncağı alamayız, çünkü bütçemiz buna izin vermiyor” gibi bir açıklama yapılabilir.

• Gerçekçi alternatif çözüm yolları arayın veya anlaşma yoluna gidin: Sağlıklı sınır koymak, çocuğu engellemek demek değildir. Sınır koymak, çocukların yeni çözüm yolları keşfetmesi için düşünme ve problem çözme becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Bunun için ebeveynler, çocukla birlikte alternatif çözüm yolları arayarak ve anlaşmalar yaparak çocuğun sınırlar içerisinde bağımsız hissetmesine yardımcı olabilir. Örneğin, “Bu oyuncağı şu anda alamayız, ama seninle birlikte daha uygun bir zaman için plan yapabiliriz” şeklinde bir öneride bulunulabilir.

Çocuğu merkezde tutarak, ihtiyaçlarını gözeterek çocuklarla sağlıklı sınırlar belirlemek, çocuğun birincil faydasınadır. Sağlıklı sınırlar, çocuğun güvenli bir şekilde büyümesini sağlarken, kendi sınırlarını belirleme becerisini de geliştirir.

Ve sınırlarla büyüyen çocuk, hem kendisinin hem de başkalarının haklarını bilir, ifade eder ve daima korur.