Disiplin şart, ama nasıl?

Disiplin kelimesi sizin için de ürkütücü olmuş mudur? Çoğunluğunu boomer kuşağının yetiştirdiği bugünün ebeveynleri, disiplin sözcüğünü duyunca irkilebilir. Ama lütfen rahatlayın. Çünkü günümüzde disiplinin de çocuk dostu, pozitif ve uygulaması kolay yöntemleri var.

Olumsuz davranışlara odaklanmadan, sevgi diliyle kuracağınız iletişim ile, çocuğunuzla birlikte büyüme yolculuğuna çıkmaya hazır mısınız?

Disiplinin Sağlıklı Yolu: Pozitif Disiplin Nedir?

Çoğunluğunu boomer kuşağının yetiştirdiği bugünün ebeveynleri, disiplin sözcüğünü duyunca irkilebilir. Ama lütfen rahatlayın. Çünkü günümüzde disiplininin de çocuk dostu, pozitif ve uygulaması kolay bir yöntemi var.

Birçok çocuk dostu kuruluş ve psikoloğun tavsiye ettiği yöntem olan pozitif disiplini yakından tanıyalım.

Pozitif disiplin nedir?

Pozitif disiplin, çocuklarla koşulsuz sevgi ve kabul temelli bir ilişki kurmayı, çözüm odaklı bir yaklaşımla ebeveyn ve çocuğun birlikte anlaşmalar yaparak sınır belirledikleri ve bu anlaşmaların esnek olabileceğini vurgulayan, birlikte yaşama, büyüme ve öğrenme biçimidir. Pozitif disiplinde istenmeyen davranışın üzerinde durarak yalnızca olumsuzu göstermek yerine, çözüm ve seçenekleri birlikte çoğaltarak öğrenme fırsatları değerlendirilir. Çocukların kendi davranışlarını kontrol edebilmelerine ve problem çözmelerine yardımcı olan pozitif disiplin yaklaşımı, çocuklara sınır koyarken bir yandan da özgürlük alanı açar.

Pozitif disiplin yaklaşımında ödül ve ceza sisteminin yerini güvenli bağların kurulduğu içten ve açık bir iletişim alır. Ebeveyn ve öğretmenlerin, ev ya da okul ortamında çocuklarla bir ilişki kurabilmesi, aynı zamanda çocuklara güvende hissettikleri bir öğrenme alanı açabilmesi açısından son derece işlevseldir.

Pozitif disiplin ne değildir?

Sınır koymamak değildir. Çocuklar, kendilerini güvende hissetmek ve sağlıklı büyüyebilmek için sınırlara ihtiyaç duyarlar. Önemli olan bu sınırların nasıl konulduğudur ve çocuk katılımı sağlanarak gerçekleşmesidir.

Ödülle disipline etmek değildir. Tıpkı ceza yöntemi gibi ödül de kısa vadede işe yarar gibi gözükebilir. Ancak uzun vadede çocukların sorumluluk, oto kontrol ve öz disiplin gibi becerilerinin yanı sıra ebeveynleriyle olan ilişkilerini de olumsuz etkiler.

Kurtarıcı bir role bürünmek değildir. Bazen ebeveynler, çocuğun üzülmesini, hayal kırıklığına uğramasını önlemek adına tüm davranışlarının sorumluluğunu üstüne alarak kurtarıcı bir role bürünebilir. Ancak bu durum uzun vadede çocuğun hem baş etme mekanizmaları ve bağımsızlık geliştirememesine neden olur, hem de duygusal gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Pozitif disiplin neden önemlidir?

• Çocukların kendilerini ifade etmelerini ve özgüvenlerini geliştirmelerini destekler.
• Çocukların güvenli bağlar kurmasını destekleyerek aidiyet ve özdeğer hislerini pekiştirir.
• Ebeveyn ve çocuk arasındaki iletişimi güçlendirir.
• Cezanın aksine pozitif disiplinin etkileri uzun vadelidir ve yine cezanın aksine öğrenme ile sonuçlanır. Çocuğun iç dünyasında neler olduğunu, hislerini ve öğrenmelerini gözeterek olumlu davranışların pekişmesini sağlar.
• Saygı, empati, başkalarını düşünme, problem çözme ve işbirliği gibi beceriler geliştirmesini sağlar.
• Çocukların evde ya da okulda bir topluluğun parçası olarak sorumluluklarını yerine getirme gibi sosyal becerilerin gelişimine de katkıda bulunur.

Pozitif disiplin nasıl sağlanır?

Birlikte basit anlaşmalar yapın: Çocuklar için anlaşılır ve uygulanabilir anlaşmaları, konuşarak ve uzlaşarak birlikte yapmak çok değerlidir.

Örneğin: Masanı boyamak mı istiyorsun? Kocaman bir resim yapmak için mi? Ancak masa, boyamak için değildir.*
Örnekte bu anlaşmanın neden gerektiğini anlamasını sağlamak için çocukla soru-cevap şeklinde iletişim kurulduğunu ve çocuk katılımı sağlanarak çözüm yoluna gidildiğini görebiliriz. Anlaşmanın parçası olmak, çocuk için kendisine yönelik belirlenen sınırlara uyum sağlamak noktasında kolaylaştırıcı bir etmendir.

* Bu elbette bir sınır örneğidir. Çocuğunuzun masasını boyamasında bir sakınca görmeyebilirsiniz. Belki, boyadıktan sonra nasıl temizleneceği konusunda anlaşma yapmanız gerekiyordur. Yine yaklaşımın sunduğu iletişim çerçevesinden yararlanabilirsiniz.

Yapma veya hayır demek yerine seçenekler sunun. Çocuğa istenmeyen davranışı kabul edilebilir bir şeyle değiştirmek için seçenekler sunarak bağımsızlığı ve karar verme becerileri desteklenebilir.

Örneğin: İstersen masanı büyük bir kağıtla kaplayalım, ya da kağıdı yere serelim, ne dersin?

Ama yerine ve’li cümleler kurun: Karşıtlık ya da koşul ifadesi içeren “ama” yerine “ve” bağlacını kullanmak çocuğa duyulduğu ve anlaşıldığı mesajını verir.

Örneğin: “Biliyorum resmin daha bitmedi ve uyku vaktin geldi” gibi.

Aynalama yapın: Çocuğun ifade etmeye çalıştığı şeyi, çocuğun kendi kelimeleriyle tekrar ifade etmek aynalama olarak adlandırılır. Bu yöntemle çocuğun anlaşıldığını hissetmesi ve duygularını daha iyi ifade etmesi kolaylaşır.

Örneğin: Çocuğunuz uzun süredir denizde yüzüyor. Ancak artık üşüdüğü ve yorulduğu için çıkıp biraz ısınması ve dinlenmesi gerekiyor. “Yüzme zamanı bitti, artık çıkman lazım” cümlesi yerine, “Tatildeyiz ve hep yüzmek istiyorsun, üzülmeni anlıyorum. Ama biraz dinlendikten sonra tekrar yüzmeye devam edebilirsin” demek, çocuğa çözüm sunan ve onu anlayan bir dil ile iletişim kurmanız anlamına gelir.

Birkaç seçenek sunun: Çocuklara çok fazla seçenek sunmak karar verme noktasında zorlayıcı olabilir. Seçeneklerin sayısını azaltmak, sınırların çizilmesine yardımcı olurken aynı zamanda çocuğa özgürlük tanır.

Örneğin: Odasını toplamak çocuğun sorumluluğundadır, ancak “odanı yemekten önce mi, yoksa sonra mı toplamak istersin?” şeklinde sorarak seçenek sunabilir ve ne zaman toplayacağına kendisinin karar vermesine fırsat vererek bağımsızlığı desteklenebilir.

Gerekirse uzman yardımı alın: Pozitif disiplin uygularken karşılaşılan zorluklar veya özel durumlarla başa çıkmak için bir uzmandan yardım almak önemlidir. Deneyimli bir psikolojik danışman ya da psikolog, ebeveynlere uygun stratejiler ve yöntemler konusunda rehberlik edebilir.

Pozitif disiplin uygulanırken nelere dikkat edilmeli?

Davranışları eleştirmek ya da düzeltmek yerine, “Bu durumda sence başka nasıl davranabilirdin?” sorusunu sorarak çocuğunuzu düşünmeye ve düşüncelerini sizinle paylaşmaya davet edin.

“Bağırma!” ya da “Koşma!” gibi olumsuz emir sözcükleri yerine, “Daha yavaş yürüyebilir misin?”, “Daha sessiz konuşabilir misin?” gibi çözüme odaklanan sorular yöneltin.

Sınırlar, çocukların gelişimi ve güvenliği için gereklidir. Net sınırlar koyduğunuzdan ve bu sınırları “birlikte ve tutarlı” şekilde uyguladığınızdan emin olun.

Koşulsuz sevgi, sıcak bir ses tonu ve beden dili, pozitif disiplinin olmazsa olmazları arasındadır. Çocuğa sarılmak, “Anlıyorum, çok üzüldün, sarılmak ister misin?” gibi cümlelerle ona destek olmak özellikle kriz zamanlarında oldukça etkilidir.

Çocuklarla günlük olarak kaliteli zaman geçirmek, onların mutlu ve pozitif bir bakış açısına sahip olmalarına yardımcıdır ve çocukla olan bağınızı ve iletişiminizi güçlendirerek pozitif ebeveynliğinizin temelini oluşturur. Birlikte doğa yürüyüşü yapabilir, parka gidebilir, meditasyon yapabilir ya da kitap okuyabilirsiniz.

Pozitif disiplin ile sınır koymak, çocukların kendi benliklerinin farkına varmasını, haklarının nerede başlayıp nerede bittiğini algılamasını sağlayan süper bir güçtür! Sağlıklı sınırlar içerisinde çocuklar kendilerini ve dış dünyayı daha iyi kavrayabilir, problemlerini kendi başlarına çözme becerisi geliştirebilir, güvenli bir ortamda keşfetmeye ve öğrenmeye mutlu bir şekilde devam edebilirler.

Birlikte büyümenin keyfine varmanız dileğiyle.